Το μελάνωμα(MM) είναι η πιο επικίνδυνη μορφή καρκίνου του δέρματος που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν μελανίνη. Έχει επιθετική συμπεριφορά η οποία μπορεί να αποβεί μοιραία,αν η διάγνωση δεν γίνει έγκαιρα. Ορισμένες μορφές μελανώματος αναπτύσσονται πιο αργά και άλλες, γρηγορότερα. Αρχικά, εξαπλώνεται στο γύρω δέρμα και στο στάδιο αυτό η θεραπεία έχει εξαιρετικά καλές πιθανότητες. Αν δεν αντιμετωπιστεί, ο όγκος εξαπλώνεται κάθετα και η πρόγνωσή του χειροτερεύει ραγδαία. Το μελάνωμα εάν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και πριν υπάρξουν μεταστάσεις, μπορεί να ιαθεί. Γι΄ αυτό και είναι πολύτιμη για την υγεία, η δερματοσκόπηση των σπίλων από τον Δερματολόγο.

Το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα, σε υγιές δέρμα ή σε έναν προϋπάρχοντα σπίλο (ελιά).Περίπου το 70% των μελανωμάτων εμφανίζονται σε φυσιολογικό δέρμα και το 30% ξεκινούν από υπάρχοντες σπίλους (ελιές) που υφίστανται αλλαγή στο χρώμα, στο μέγεθος, γίνονται επώδυνοι,προκαλούν κνησμό, αιμορραγία ή οίδημα.

Μέση ηλικία εμφάνισης του μελανώματος είναι τα 55 έτη. Προτιμά άτομα με έντονη έκθεση στον ήλιο ή σε συσκευές τεχνητού μαυρίσματος, συνδέεται με το οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, με τον μεγάλο αριθμό σπίλων, ιδιαίτερα των δυσπλαστικών. Μπορεί όμως να εμφανιστεί και χωρίς καμία από τις παραπάνω αιτίες.

Τα μελανώματα μπορεί να αναπτυχθούν με διάφορους τρόπους. Μερικά επεκτείνονται κάθετα σε βάθος και άλλα αναπτύσσονται οριζόντια και επιφανειακά. Μπορεί να αναπτυχθεί όχι μόνο στο δέρμα του σώματος ή του προσώπου, αλλά και σε βλεννογόνους,οφθαλμούς και μήνιγγες.Μπορεί επίσης να εμφανιστεί κάτω από τα νύχια(υπονύχιο μελάνωμα).

 

Κανόνας ABCDE

Κάθε σπίλος ή νέα βλάβη στο δέρμα  που είναι ασύμμετρη, έχει ακανόνιστα όρια, παρουσιάζει χρωματική ποικιλομορφία, αλλαγή στην υφή, κνησμό ή εξέλκωση θα πρέπει να τίθεται άμεσα για έλεγχο από τον Δερματολόγο.Aξιολογούνται οι κάτωθι παράμετροι:

A (Asymmetry): Ασυμμετρία – το ένα μισό διαφέρει σε σχέση με το άλλο μισό.

Β (Border irregularity): Ακανόνιστα όρια – απότομα ή ακαθόριστα.

C (Color): Χρώμα – χρωματική ποικιλομορφία εντός της βλάβης (αποχρώσεις του καφέ, μαύρο, κυανό, κόκκινο, λευκό).

D (Diameter): διάμετρος κατά κανόνα μεγαλύτερη από 6mm.

Ε (Evolution): Εξέλιξη της βλάβης – διεύρυνση, πάχυνση.

Για την έκβαση του μελανώματος έχει μεγάλη σημασία το πάχος του όγκου και πόσο βαθιά έχει διεισδύσει μέσα στον ιστό.To μελάνωμα περιλαμβάνει την οριζόντια φάση ανάπτυξης και την κάθετη φάση ανάπτυξης που συνήθως ακολουθεί την οριζόντια.Το πάχος του μελανώματος μετριέται μικροσκοπικά σε χιλιοστά (mm) από την επιδερμίδα μέχρι το ακρότατο σημείο διήθησης του όγκου και ονομάζεται δείκτης breslow. Διακρίνονται τα εξής εύρη παχών:

  • κάτω από 0,75 χιλιοστά
  • 0,76-1,50 χιλιοστά
  • 1-51-3,99 χιλιοστά
  • πάνω από 4 χιλιοστά

Τα παραπάνω είναι τα στάδια μελανώματος κατά Breslow. Στα μελανώματα που είναι κάτω από 0,75 χιλιοστά το προσδόκιμο της πενταετούς επιβίωσης είναι πολύ υψηλό.

Επιπλέον του βάθους Breslow συνεκτιμώνται και άλλες παράμετροι στο μελάνωμα όπως:το επίπεδο διήθησης του όγκου σε βάθος Breslow<0,75mm(επίπεδο clark I έως V),ο νευροτροπισμός,ο αριθμός των μιτώσεων ανά οπτικό πεδίο,η παρουσία εξελκώσεων κ.α

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι μελανώματος:

  1. Επιφανειακά επεκτεινόμενο μελάνωμα (surface spreading melanoma-SSM): Ευθύνεται για το 70% των περιστατικών μελανώματος και εμφανίζεται σε οποιαδήποτε ηλικία. Εμφανίζεται ως μικρή αλλοίωση  με ακανόνιστα όρια. Το χρώμα της αλλοίωσης μπορεί να είναι κόκκινο, άσπρο, μπλε ή μαύρο-μπλε. Μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα, αλλά συνηθέστερα εμφανίζεται στον κορμό ή στα άκρα. Αν προλάβετε το επιφανειακά εξαπλώμενο μελάνωμα στην επιδερμίδα, η πρόγνωση είναι άριστη. Σε δεύτερο στάδιο, το επιφανειακά εξαπλούμενο μελάνωμα αποκτά μια κάθετη φάση ανάπτυξης και διεισδύει στο δέρμα διηθώντας αιμοφόρα αγγεία και λεμφαγγεία αποκτώντας έτσι δυνατότητα μετάστασης.
  2. Οζώδες μελάνωμα (nodular melanoma-NM): Είναι ο πιο επιθετικός τύπος μελανώματος. Εμφανίζεται ως γυαλιστερός, σφιχτός, θολωτός όγκος οπουδήποτε στο δέρμα. Συνήθως είναι μαύρος, αλλά μπορεί να είναι μπλε, γκρι, καφέ, κόκκινος ή στο χρώμα του δέρματος(αμελανωτικό ΜΜ). Μπορεί να εξελκώνεται και να μην επουλώνεται πλήρως. Τα οζώδη μελανώματα αντιστοιχούν στο 10-15% των περιστατικών μελανώματος.Εμφανίζεται συνήθως στο κεφάλι, στο λαιμό και στον θώρακα. Έχει χειρότερη πρόγνωση από το επιφανειακά εξαπλούμενο μελάνωμα.
  3. Μελάνωμα των άκρων (Acral lentiginous melanoma-ALM): To μελάνωμα των άκρων περιλαμβάνει επιμέρους:

-To μελάνωμα των παλαμών/πελμάτων

-Το υπονύχιο μελάνωμα

  1. Μελάνωμα επί κακοήθους φακής (Lentigo maligna melanoma-LMM): Αναπτύσσεται επί μιας πρωταρχικής βλάβης που μοιάζει σαν μεγάλη καστανωπή κηλίδα με πιο σκούρες κουκκίδες επάνω της(κακοήθης φακή του Huntchinson) σε δέρμα που έχει εκτεθεί στον ήλιο, όπως στο πρόσωπο, στα αφτιά, στα χέρια και στο επάνω μέρους του κορμού. Αντιστοιχεί στο 10-15% περίπου των περιστατικών μελανώματος. Συχνά προσβάλλει ηλικιωμένους και σχετίζεται με τη γήρανση του δέρματος.To μελάνωμα επί κακοήθους φακής επεκτείνεται αργά,οριζοντίως και η πιθανότητα εξαλλαγής σε διηθητικό κακοήθες μελάνωμα είναι κάτω του 5%.

Θεραπεία

Το μελάνωμα αφαιρείται χειρουργικά μαζί με γύρω ιστούς ώστε να επιτευχθούν καθαρά όρια εκτομής. Ακολούθως γίνεται βιοψία για τη διερεύνηση και των καθαρών ορίων, διότι εάν υπάρχουν καρκινικά κύτταρα στους αφαιρεθέντες υγιείς γύρω ιστούς, τότε θα απαιτηθεί νέο χειρουργείο για μεγαλύτερο καθαρισμό(ευρεία εκτομή).Μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω παρεμβάσεις όπως η αφαίρεση των φρουρών λεμφαδένων, προκειμένου να εξεταστούν αν έχουν προσβληθεί.Σε περίπτωση λεμφαδενικής προσβολής αλλάζει η σταδιοποίηση της νόσου και η αντιμετώπιση της.Το μελάνωμα μεθίσταται κυρίως αιματογενώς και λεμφογενώς.Σε κάθε ασθενή με μελάνωμα συστήνονται απεικονιστικές εξετάσεις(CT,MRI,PET scan) για διερεύνηση πιθανών απομακρυσμένων μεταστάσεων.Εαν παρουσιάζονται μεταστάσεις, τότε ο ασθενής θα πρέπει να επισκεφθεί έναν Ογκολόγο Παθολόγο εξειδικευμένο στις νεότερες θεραπείες για το μελάνωμα.

Συμπερασματικά η τακτική εξέταση του ασθενούς από τον Δερματολόγο,η δερματοσκόπηση σπίλων και δερματικών αλλοιώσεων,η αποφυγή προδιαθεσικών παραγόντων όπως η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και η ευαισθητοποίηση του ασθενούς που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου(θετικό οικογενειακό ιστορικό,πολλαπλοί δυσπλαστικοί σπίλοι) είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του μελανώματος.