Αυτοάνοσα είναι τα νοσήματα εκείνα στα οποία παρατηρείται διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα να σχηματίζονται αυτο-αντισώματα που στρέφονται έναντι των κυττάρων του ίδιου του οργανισμού.
Από τα πιο συνήθη αυτοάνοσα δερματικά νοσήματα είναι ο ερυθηματώδης λύκος, η εντοπισμένη σκληροδερμία (Μορφέας), η πέμφιγα και το πομφολυγώδες πεμφιγοειδές. Η αντιμετώπιση των αυτοάνοσων δερματικών νοσημάτων απαιτεί μεγάλη κλινική εμπειρία από το δερματολόγο και στοχευμένη διαγνωστική προσπέλαση.
Ο ερυθηματώδης λύκος είναι αυτοάνοση διαταραχή του κολλαγόνου του δέρματος και προκαλεί στο δέρμα δερματικές αλλοιώσεις με ποικιλία εξανθημάτων, που χαρακτηριστικά επιδεινώνονται με την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
Τα εξανθήματα του λύκου παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια και ανάλογα τον υπότυπο παρουσιάζουν διαφορετική μορφή. Μπορεί να εμφανίζεται με το χαρακτηριστικό ερυθρό εξάνθημα πέριξ της μύτης(σαν πεταλούδα) που σχετίζεται συχνά με το συστηματικό ερυθηματώδη λύκο μέχρι και να προκαλεί μόνιμες βλάβες(ουλές) στο τριχωτό της κεφαλής πράγμα που χαρακτηρίζει τον κλασσικό δισκοειδή ερυθηματώδη λύκο(DLE)
Ο δερματολόγος είναι αυτός που θα καθορίσει τον υπότυπο του λύκου μέσω σειράς εργαστηριακών εξετάσεων (βιοψία, άμεσος και έμμεσος ανοσοφθορισμός) και θα καθορίσει την κατάλληλη θεραπεία προτού ακόμα οι βλάβες καταστούν μη αναστρέψιμες με σοβαρό αισθητικό πρόβλημα για τον ασθενή.
Η σκληροδερμία είναι αυτοάνοσο νόσημα αγνώστου αιτιολογίας που προκαλεί πάχυνση του συνδετικού ιστού του δέρματος που οφείλεται στην υπερπαραγωγή κολλαγόνου. Η σκληροδερμία είναι συχνότερη στις γυναίκες.
Οι δύο βασικές μορφές της νόσου είναι η εντοπισμένη σκληροδερμία (μορφέα) όπου υπάρχει προσβολή μόνο του δέρματος του ασθενούς και η συστηματική σκληροδερμία όπου εκτός από το δέρμα προσβάλλονται και άλλα εσωτερικά όργανα του σώματος (νεφροί, πνεύμονες, καρδιά κτλ)
Στην εντοπισμένη σκληροδερμία παρατηρούνται πεπαχυσμένες και ατροφικές πλάκες στον κορμό, στα χέρια, στα δάκτυλα και στο πρόσωπο. Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι καθοριστικής σημασίας προτού οι βλάβες εγκατασταθούν και γίνουν σκληρυντικές με ορατή και μόνιμη αλλαγή στη χροιά του δέρματος.
Η θεραπεία της σκληροδερμίας από το δερματολόγο είναι εξατομικευμένη. Η θεραπεία που εφαρμόζει είναι αναλόγως με την ένταση του προβλήματος και την περιοχή του σώματος που εκδηλώνεται ή τις βλάβες που έχει προκαλέσει.
Η πέμφιγα είναι αυτοάνοσο νόσημα το οποίο δημιουργεί ενδοεπιδερμικές πομφόλυγες (φουσκάλες) που σπάζουν εύκολα και αφήνουν στο δέρμα διαβρώσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις η πέμφιγα ξεκινά με επώδυνες βλάβες απο την στοματική κοιλότητα που ο ασθενής συγχέει με τραυματισμό, αφθώδη στοματίτιδα ή ερπητική λοίμωξη.
Υπάρχουν 4 μορφές πέμφιγας: Η βλαστική, η φυλλώδης, η ερυθηματώδης και η κοινή πέμφιγα που είναι η συχνότερη μορφή της νόσου.
Η πέμφιγα πρέπει να διαγιγνώσκεται άμεσα από το δερματολόγο διότι οι πομφόλυγες (φουσκάλες) που δημιουργούνται στο δέρμα επεκτείνονται και οδηγούν σε περιφερική αποκόλληση της επιδερμίδας. Οι βλάβες προκαλούν έντονο πόνο, ιδιώς στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας. Ο δερματολόγος είναι αυτός που θα καθορίσει το θεραπευτικό πρωτόκολλο της πέμφιγας και θα προσπαθήσει να περιορίσει την συμπρωματολογία της νόσου έως ότου αυτή «ηρεμήσει» (η νόσος έχει την τάση να αυτοπεριορίζεται).
Το πομφολυγώδες πεμφιγοειδές είναι αυτοάνοσο νόσημα που εμφανίζεται συνήθως σε άτομα άνω των 60 ετών με μικρές υπο-επιδερμιδικές τεταμένες πομφόλυγες (φουσκάλες) που μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε περιοχή του σώματος.
Εμφανίζονται συνηθέστερα ωστόσο στις πτυχώσεις της κοιλιάς, στη βουβωνική χώρα, στις μασχάλες και στα σημεία κάμψης του ποδιού και του βραχίονα. Προκαλούν πόνο, φαγούρα, και έντονο κάψιμο που σταδιακά υποχωρεί.
Πολλές φορές για την διάγνωση της νόσου αρκεί η κλινική εικόνα. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως χρειάζεται και ιστολογική επιβεβαίωση (βιοψία).
Κάθε ασθενής με ύποπτες τέτοιες βλάβες οφείλει να επισκέπτεται άμεσα τον δερματολόγο για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου και την θεραπεία της.